Để Nhà hát Lớn Hà Nội luôn sáng đèn vì nghệ thuật

Cần nhiều nỗ lực
 
Nhiều năm nay, sân khấu nước nhà rơi vào khủng hoảng khi khán giả thờ ơ, nhiều ngành đào tạo truyền thống không tuyển được học viên… Ngoại trừ một số loại hình nghệ thuật truyền thống (NTTT) đã được UNESCO vinh danh, như quan họ, hát xoan Phú Thọ, đờn ca tài tử Nam Bộ… có chiến lược bảo tồn và phát huy giá trị bài bản, hầu hết các môn nghệ thuật đang phát triển tự phát. Hoạt động khó khăn không chỉ là thực tế của nhiều câu lạc bộ NTTT, mà còn là thực trạng chung của các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp. Một số nhà hát cả năm không có vở diễn mới, sống lay lắt trong hành trình đi tìm khán giả; một số đang lúng túng trước kế hoạch tự chủ về kinh phí, do chưa đủ khả năng hoạt động độc lập. Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam Ngô Thanh Thủy bày tỏ lo lắng: “Là đơn vị còn được bao cấp mà vấn đề bảo tồn NTTT hết sức khó khăn. Chúng tôi vẫn phải “đuổi theo” thương mại để lo cho đời sống cán bộ, công nhân viên. Vì vậy, khi phải tự chủ về kinh phí thì công tác bảo tồn càng khó khăn”. Đặc biệt, sự yếu thế của các đơn vị nhà nước trước “cơn lốc” tư nhân, xã hội hóa hoạt động nghệ thuật là điều thấy rõ. NSND Vương Duy Biên, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT và DL) nhận xét, nghệ thuật nước nhà đang tồn tại hai dòng: những chương trình nghệ thuật được Nhà nước đầu tư hoành tráng, công phu nhưng chỉ làm nhiệm vụ chính trị, không bán được vé; các chương trình nghệ thuật do tư nhân đầu tư, dàn dựng thì ngược lại. Bên cạnh đó, sự thiếu vắng các tác phẩm nghệ thuật đỉnh cao đại diện cho nền văn hóa dân tộc để quảng bá, giao lưu thế giới cũng là một vấn đề đang được đặt ra.

Lâu nay những chương trình nghệ thuật mang tính hàn lâm khá thưa vắng tại Nhà hát Lớn Hà Nội

Vừa qua, phát biểu ý kiến tại hội nghị sơ kết công tác sáu tháng toàn ngành, Bộ trưởng VHTT và DL Nguyễn Ngọc Thiện thẳng thắn thừa nhận: “Chúng ta đang chạy theo những sự vụ, công việc thường nhật mà sao nhãng một nhiệm vụ cần thiết là bên cạnh việc bảo tồn NTTT, còn phải phát triển nghệ thuật đỉnh cao… Tuồng, chèo, cải lương mà không được quan tâm đầu tư rồi sẽ mất hết, các nhà hát sẽ phải đóng cửa, không còn nghệ sĩ tâm huyết và cũng chẳng có người mua vé xem. Không ai khác có thể làm thay chúng ta những nhiệm vụ này”. Thừa nhận trách nhiệm, Bộ trưởng đồng thời đặt quyết tâm, thời gian tới, ngành văn hóa sẽ phát huy nội lực để bảo tồn NTTT và từng bước xây dựng các chương trình nghệ thuật đỉnh cao. “Phải có chương trình hay, có địa điểm biểu diễn thuận lợi, NTTT mới thu hút được khán giả. Tất cả đều cần một chuyển động mới và thay đổi”, Bộ trưởng chỉ đạo.
 
Không chỉ là giấc mơ
 
Dù được xem là “ngôi đền” của nghệ thuật nước nhà, nhưng thời gian qua Nhà hát Lớn Hà Nội lại thường xuyên diễn ra các show ca nhạc, tạp kỹ; chương trình kỷ niệm, hội họp, văn nghệ quần chúng… của các tổ chức, doanh nghiệp; hiếm khi có “đất” cho các nhà hát thuộc Bộ VHTT và DL công diễn tác phẩm, nhất là với các loại hình NTTT như tuồng, chèo, cải lương. Dường như Nhà hát đã trở thành “nhà sự kiện” ở một vị trí đắc địa; không phù hợp, tương xứng với công năng, đẳng cấp của một công trình kiến trúc - văn hóa có giá trị của Thủ đô. Được biết, từ năm 2012, Nhà hát là đơn vị tự chủ kinh phí thường xuyên trực thuộc Bộ VHTT và DL, trừ kinh phí tu sửa, bảo dưỡng, phải tự lo nguồn thu để trang trải mọi hoạt động. Hiện giá thuê Nhà hát trung bình khoảng 40 triệu đồng mỗi đêm/buổi diễn; cao nhất là các chương trình có yếu tố nước ngoài như hòa nhạc Hennessy, Toyota… (60 triệu đồng); thấp nhất là các chương trình NTTT của các nhà hát thuộc Bộ (20 đến 25 triệu đồng). Đây chính là rào cản lớn, khiến những loại hình nghệ thuật hàn lâm như ba-lê, nhạc cổ điển, nhạc kịch… khó tiếp cận địa điểm này nếu thiếu những cơ chế hỗ trợ đặc biệt. Còn với sân khấu truyền thống như tuồng, chèo, cải lương,… dẫu được ưu ái mức giá “mềm” nhất, vẫn rất khó khăn.
 
Chủ trương tạo cơ chế ưu tiên khai thác Nhà hát Lớn Hà Nội làm nơi biểu diễn các tác phẩm nghệ thuật có chất lượng do Bộ trưởng VHTT và DL chỉ đạo thực hiện được giới nghệ thuật hồ hởi đón nhận. Bởi với rất nhiều nghệ sĩ, việc một lần trong đời được biểu diễn ở Nhà hát này luôn là giấc mơ; đồng thời, từ nay nhiều Nhà hát sẽ hết cảnh “không có nhà để hát” như thường ca thán. Lâu nay, nhiều vở diễn được Huy chương vàng, Huy chương bạc tại các liên hoan sân khấu chuyên nghiệp ít cơ hội được ra mắt ở địa điểm sang trọng này. Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ Trương Nhuận cho biết, chúng tôi từng đưa các vở kịch lịch sử Công lý không gục ngã, Tất cả đều là con tôi (của kịch tác gia Mỹ hàng đầu A-thơ Mi-lơ) ra Nhà hát Lớn Hà Nội, song chỉ được “năm thì mười họa”. Ngay khi làm xong vở Hamlet, mặc dù có ý định ít nhất mỗi tháng diễn hai suất tại đây, nhưng may lắm chúng tôi cũng chỉ được vài đêm một năm. Còn ngay sau lưng Nhà hát nổi tiếng này là Nhà hát Kịch Việt Nam, cánh chim đầu đàn của làng kịch nói nước nhà cũng không có một nhà hát đúng nghĩa, phải cải tạo sân khấu từ một phòng tập; chỉ cách vài bước chân mà đường đến Nhà hát Lớn cũng là quá xa xôi. Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam Nguyễn Thế Vinh bộc bạch: “Mức giá thuê 30 đến 40 triệu đồng cho một đêm diễn quả thật rất lớn, chúng tôi khó có thể thu được nguồn vé để chi trả, nếu như không có nhà tài trợ. Diễn ở Nhà hát Lớn Hà Nội chỉ là canh cánh ước mơ…”.
 
Vừa qua, Bộ VHTT và DL đã giao Cục Nghệ thuật biểu diễn và Nhà hát Lớn Hà Nội phối hợp với các đơn vị xây dựng những chương trình hay nhất để đưa vào diễn, từ nay tới cuối năm. Vào dịp kỷ niệm 71 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 sắp tới, ba đơn vị khởi đầu là Dàn nhạc giao hưởng, Nhà hát Kịch và Nhà hát Chèo Việt Nam. Sau đó, lần lượt đến các nhà hát khác thuộc Bộ. NSƯT Thanh Ngoan, Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam cho biết, tối 1-9, Nhà hát Chèo sẽ biểu diễn chương trình Năm cung Chèo từng được Huy chương vàng. Những tháng tiếp là các vở Thúy Vân, Bắc Lệ đền thiêng và các trích đoạn chèo truyền thống. “Các nhà hát của Bộ đều là những địa chỉ hàng đầu của mỗi loại hình nghệ thuật, chọn tác phẩm tốt nhất để biểu diễn ở địa điểm đẹp nhất, từ đó tạo thói quen thưởng thức NTTT cho khán giả. Hiện anh em nghệ sĩ rất vui vẻ, nỗ lực tập luyện để bước vào “thánh đường nghệ thuật”. Ở đó, chúng tôi có thể “khoe” nghệ thuật chèo; đồng thời khẳng định thương hiệu của Nhà hát Chèo Việt Nam” - NSƯT Thanh Ngoan chia sẻ.
 
Giám đốc Nhà hát Lớn Hà Nội Nguyễn Thị Minh Nguyệt cho biết, Nhà hát đang khẩn trương hoàn thiện Đề án phát triển giai đoạn 2016-2020, trong đó có nhiệm vụ và giải pháp thực hiện chủ trương của Bộ VHTT và DL về công tác bảo tồn, phát triển NTTT, nghệ thuật đỉnh cao. Thực hiện chỉ đạo của Bộ trưởng, từ tháng 9 tới đến hết năm nay, Nhà hát sẽ tự bỏ kinh phí hỗ trợ, miễn phí tiền thuê địa điểm cho 20 buổi biểu diễn; trong năm 2017, Bộ VHTT và DL sẽ hỗ trợ kinh phí để Nhà hát miễn phí tiền thuê cho 100 buổi biểu diễn của 12 nhà hát thuộc Bộ. Nhà hát cũng sẽ lựa chọn các chương trình thuê điểm biểu diễn chặt chẽ hơn nhằm giữ gìn hình ảnh, thương hiệu; triển khai thành lập phòng truyền thông lo công tác tuyên truyền, bán vé để có thêm nguồn thu; hợp tác với các nhà hát, đoàn nghệ thuật của Bộ để xây dựng kế hoạch tiếp thị, quảng bá, giới thiệu chương trình. Bên cạnh đó, Nhà hát dự định tự đứng ra tổ chức, dàn dựng chương trình nghệ thuật; kết hợp các công ty du lịch xây dựng tua tham quan Nhà hát và kết hợp biểu diễn nghệ thuật dân tộc phục vụ du khách… “Thật ra, vấn đề kinh tế chúng tôi không quá lo, chỉ mong sẽ dần dần thu hút được khán giả đến với NTTT” - Giám đốc Nguyễn Thị Minh Nguyệt cho biết. Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam Nguyễn Thế Vinh bày tỏ lạc quan, nếu duy trì được một “điểm hẹn” quen thuộc để khán giả Thủ đô và du khách quốc tế tìm đến nghệ thuật hàn lâm và truyền thống, đồng thời chú trọng quảng bá truyền thông và hợp tác cùng du lịch, mọi việc sẽ dần chuyển biến tích cực trong tương lai.
 
Để triển khai chiến lược này, sẽ còn rất nhiều vấn đề cần được thử nghiệm và tiếp tục hoàn thiện từ thực tế. Hy vọng, với nỗ lực của ngành văn hóa, của bản thân mỗi nhà hát và từng nghệ sĩ, NTTT sẽ được bảo tồn và tiếp tục phát triển.

Nguồn: nhandan.com.vn