Liên hoan Kịch nói toàn quốc – 2021 “vượt khó” thời dịch

Với 20 đơn vị sân khấu tại thành phố Hồ Chí Minh với 26 vở diễn và gần 800 nghệ sĩ, diễn viên tham dự liên hoan lần này diễn ra tại 07 điểm nhưng điểm chính vẫn là Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang. Khán giả yêu mến sân khấu kịch nói tại Thành phố Hồ Chí Minh đã có dịp thưởng thức những tác phẩm xuất sắc ghi dấu ấn của các đơn vị nghệ thuật thông qua hình thức thể hiện và đề tài phong phú, được đánh giá là đã thực sự đi vào đời sống, có sự đóng góp mới trong tiến trình phát triển nghệ thuật sân khấu kịch nói.

Kỳ Liên hoan này được đánh giá là thành công khi được tổ chức tại TPHCM, nơi mà đời sống của kịch nói rất sôi động, đặc biệt là các sân khấu xã hội hóa. Sự thành công của mùa liên hoan này còn được ghi nhận bởi sự đa dạng đề tài tác phẩm và sự cổ vũ nhiệt tình của khán giả trong tất cả các buổi thi. Sự phóng khoáng, nhạy bén và đa chiều trong lối diễn xuất của kịch miền Nam đã làm nên một mùa liên hoan sống động, nhiều màu sắc, để lại nhiều dấu ấn đẹp trong lòng công chúng.

Tham dự buổi lễ có Ông Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Trưởng Ban Chỉ đạo Liên hoan; ông Nguyễn Thọ Truyền, Phó trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Thành phố HCM; NSND Trịnh Thúy Mùi - Chủ tịch Hội Nghệ sỹ Sân khấu VN, thành viên Ban Chỉ đạo Liên hoan; Ông Trần Hướng Dương - Phó cục trưởng Cục NTBD, Trưởng Ban Tổ chức Liên hoan; Bà Nguyễn Thị Thanh Thúy, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, đồngTrưởng Ban Tổ chức Liên hoan …

Phát biểu tại Lễ Bế mạc và trao giải, Thứ trưởng Tạ Quang Đông nhấn mạnh: Trong 15 ngày diễn ra Liên hoan, hơn 300 nghệ sỹ, diễn viên của 20 đơn vị nghệ thuật kịch nói chuyên nghiệp TP. Hồ Chí Minh đã phô diễn tài năng của mình qua 26 vở diễn tại Liên hoan lần này. Thêm một lần nữa, chúng ta thấy được sức sáng tạo, luôn bám sát những vấn đề của cuộc sống đương đại đúng như thế mạnh của loại hình Kịch nói, tạo nên liều vắc - xin tinh thần trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay.

 PGS.TS Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ VHTTDL phát biểu tại lễ Bế mạc

Tôi biểu dương các đơn vị nghệ thuật với ý thức trách nhiệm cao đã dành sự quan tâm thỏa đáng về vật chất và đầu tư về chuyên môn nên đưa tới Liên hoannhiều vở diễn có chất lượng. Việc nhiều đơn vị phải cố gắng vượt bậc để có vở diễn tham gia Liên hoan là một điều đáng mừng, đáng trân trọng. Bên cạnh đó, cũng thấy rõ sự chênh lệch về trình độ chuyên môn giữa những diễn viên được đào tạo bài bản, chính qui với những diễn viên chỉ được học ở các trung tâm hoặc chưa qua một lớp đào tạo nào. Việc này đồi hỏi Ban Tổ chức cần có Quy chế phù hợp để đảm bảo và nâng cao tính chuyên nghiệp cho các cuộc Liên hoan lần sau.

Đánh giá tổng kết Liên hoan, NSND Trần Minh Ngọc, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật, chia sẻ: 20 đơn vị tham gia với 26 vở diễn, Liên hoan Kịch nói lần này cho thấy nỗ lực rất lớn của sân khấu phía Nam, cho thấy lòng yêu nghề của nhiều thế hệ diễn viên khao khát, tìm tòi, sáng tạo cho dù đang trong cơn đại dịch Covid-19 hoành hành.

NSND Trần Minh Ngọc - Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật phát biểu đánh giá Liên hoan

Nhiều tác phẩm kịch đã đến với khán giả Thành phố Hồ Chí Minh và sự tán thưởng của họ lại được biểu lộ nồng nhiệt trong thời gian các cuộc thi tài diễn ra trong nhiều không gian khác nhau. Những tràng pháo tay vang lên sau các vở diễn biểu lộ sự hoan hỉ của công chúng đã khẳng định một điều: Sân khấu đến với khán giả và được đón nhận.

Hội đồng Nghệ thuật được giao nhiệm vụ thẩm định, đánh giá các vở diễn nhận thấy một điều thú vị là sự trình diễn sân khấu được diễn ra trong nhiều không gian lớn nhỏ, rộng hẹp của khán phòng và sân khấu. Người xem và người diễn đều ở trong một không gian. Đặc trưng ấy đòi hỏi ở đạo diễn sự sáng tạo, ở diễn viên sự thích nghi trước những điều kiện khắt khe của sự trình diễn.

Hội đồng đánh giá cao những nội dung kịch được thể hiện có nghề, diễn đạt ý tưởng rõ ràng, sâu sắc trong những tìm tòi nghệ thuật, hình thức phù hợp nội dung.

Bên cạnh những tác phẩm được đầu tư đủ để tạo nên hình thù của tác phẩm còn có một số tác phẩm được đầu tư cao nhằm tạo nên vẻ đẹp thẩm mỹ cao trong trang trí, phục trang, râu tóc…Rất lạ nhưng không mất đi tính dân tộc. Đó là cách làm của “Khóc giữa trời xanh”, “Thành Thăng Long thuở ấy” một biểu hiện của tình yêu nghệ thuật và sự trân trọng với kịch lịch sử. Có được sự thay đổi không gian trong khoảnh khắc, có được sự phối hợp giữa diễn xuất hiện đại với biểu hiện trình thức truyền thống tuồng là nhờ vào các ứng dụng màn hình, ánh sáng xử lý đạo diễn đã tạo được cảm xúc, đã tả được cuộc đời của nhân vật Nguyễn Thị Minh Khai trong “Câu hò đất mẹ”.

Ngoài các đề tài lịch sử có lẽ sở trường của Sân khấu phía Nam là nghiêng về miêu tả các số phận người yếu thế, nghèo về vật chất nhưng rất giàu có về tình cảm, sẵn sàng sẻ chia đối với người yếu thế, nghèo khổ. Nhiều câu chuyện cảm động như “Thành phố tình yêu”, “Sự sống” “Lạc giữa biển người”, “Sài Gòn có một ngã tư”.

Có một thực tại ở những thành phố lớn mà sân khấu không tránh né là miêu tả cuộc sống ngầm, cuộc sống của tội ác làm khổ lụy nhiều phận người nhất là những cô gái nghèo “Ngã rẽ” là một tác phẩm có khuynh hướng mô tả như vậy. “Chuyện làng”, “Lá diêu bông”, “Khúc nguyệt cầm” là những cách kể rất khác nhau nhưng đều hướng tới các đặc tính tốt của con người.

“Mưa bóng mây”, “Nắng chiều” kể về nỗi nhớ về tình nghĩa giữa các nhân vật có một quá khứ khó quên nào đó. Tính sân khấu, chất “thơ” bị lãng quên trong biểu diễn đã manh nha trở lại với diễn xuất tài hoa của các nghệ sĩ.

Có một vở có lẽ sẽ gây nhiều tranh luận là vở “Tấm và Hoàng hậu”. Trong dân gian có hai nhân vật tiêu biểu cho cái tốt, cái đẹp là Tấm và tiêu biểu cho cái ác, cái xấu là Cám và Dì ghẻ. Các tác giả “Tấm và Hoàng hậu” đã có cái nhìn mới. Cái nhìn của con người hiện đại về sự yếu thế của cái tốt luôn được ông Bụt ra tay cứu sống. Tấm trong vở diễn hôm nay đã là Hoàng Hậu, có quyền lực và có quyền trả thù vở diễn đã nói lên một sự thực “Tấm nếu chỉ là cô gái hiền lành, yêu đuối…thì sẽ như trong chuyện kể dân gian.

Còn khi Tấm là Hoàng hậu có quyền lực, có sức mạnh thì cái ác sẽ có dịp lộng hành. Do vậy phải xem Tấm và Hoàng hậu là một trường hợp các tác giả viết một tác phẩm giả định để nói lên cái nhìn mới của con người hôm nay. 

Tiễng cười trên sân khấu cũng được các sân khấu xã hội hóa quan tâm bởi tiếng cười rất được khán giả ưa thích. Tiếng cười ấy không đơn thuần chỉ để giải trí, mua vui…mà còn được dùng để làm cho khán giả cười nhưng đau về thế sự. Nếu “Bao giờ mẹ lấy chồng”  có tính giải trí cao với vẻ trẻ trung thì tiếng cười trong “Nắng chiều”, “Mưa bóng mây” lại hàm chứa nỗi buồn…

Nói đến sân khấu là nói đến nhân vật kịch. Vai trò của người diễn viên là sáng tạo nên những tính cách con người và cao nhất là xây dựng nên những hình tượng nhân vật Bạch Hải Đường thì người làm sân khấu hôm nay đã dựng lại hình tượng nhân vật đó trên sàn diễn Hoàng Thái Thanh nhưng sâu sắc hơn là đã dựng được một tính cách của nhân vật Nhung do NSƯT Tuyết Thu thể hiện. Nghệ sĩ Việt Hương trong Bà Năm là một nhân vật được thể hiện rất chân thật trong Anh Du, NSƯT Mỹ Uyên trong nhân vật Bé Ba, Quách Cung Phong trong Bà Tám  bánh phồng, Nam Thư trong vai Nương…là những hình tượng khó quên bởi sự chân thành trong diễn xuất và còn có thể nhắc đến nhiều tên tuổi khác.

Sân khấu xã hội hóa ở thành phố Hồ Chí Minh đã có được bề dày năm tháng hoạt động. Có lẽ cũng cần nhắc đến một cái tên có được sự ưu ái của khán giả đó là sân khấu Hoàng Thái Thanh do 02 nghệ sĩ  đạo diễn Ái Như và Thành Hội phụ trách. Đây là một sân khấu chỉn chu, kỹ lưỡng trong xây dựng tác phẩm cũng là một sân khấu mang rõ nét những đặc trưng miền Tây Nam bộ, đặc trưng Nam Bộ theo sát sân khấu này qua các kịch bản được dàn dựng khá kỹ càng.

Còn một mảng hiện hiện thực nhức nhối nhưng cũng đầy tính chất hào hùng là cuộc sống vô cùng nguy hiểm và vô cùng trách nhiệm của những người làm công tác y tế trên tuyến đầu…

Chống dịch Covid…Sân khấu đã phản ánh kịp thời trong “Sự sống” và “Blouse trắng” và “Thiên sứ” nếu trong “Sự sống” là những khó khăn trước đại dịch về vật chất, sự thiếu thốn, sự ngăn cách đã đẩy khó khăn lên một tầm cao ngày càng nguy khốn thì trong “Blouse trắng” là sự mất mát, đau khổ cùng với sự hy sinh cao cả của người bác sĩ tuyến đầu suốt ngày, suốt tháng trong bộ đồ nhựa chống dịch.

Kết quả, Hội đồng nghệ thuật Liên hoan đã trao Giải vở diễn Huy chương Vàng dành cho 06 tác phẩm xuất sắc nhất là: Mưa bóng mây; Bao giờ mẹ lấy chồng; Câu hò đất mẹ; Khóc giữa trời xanh; Thành Thăng Long thuở ấy; Thành phố tình yêu.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông và Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thọ Truyền trao Huy chương Vàng cho 6 vở diễn

Huy chương bạc được trao cho 05 vở : Nắng chiều; Bạch Hải Đường; Mảnh vỡ; Tình lá diêu bông; Ngôi nhà trên thuyền.

NSND Trịnh Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam trao Huy chương Bạc cho 5 vở diễn

Huy chương Đồng trao cho 08 vở diễn: Sự sống; Lạc giữa biển người; Tấm và Hoàng Hậu; . Khúc nguyệt cầm; Ngã rẽ; Chuyện làng; Blouse trắng; Bến mười ba. 

Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, Trưởng Ban tổ chức Trần Hướng Dương trao Huy chương Đồng cho các vở diễn

Về Giải cá nhân, Ban tổ chức trao tặng 40 Huy chương Vàng; 46 Huy chương Bạc; 19 Huy chương Đồng.

NSƯT Nguyễn Sĩ Tiến - Thành viên Hội đồng nghệ thuật Trao các giải đạo diễn, tác giả, nhạc sĩ và họa sĩ xuất sắc nhất tại Liên hoan

NSND Vương Duy Biên trao Huy chương Vàng cho các diễn viên

NSND Vương Duy Biên trao Huy chương Vàng cho các diễn viên

Ngoài ra, Liên hoan còn ghi nhận các thành phần sáng tạo với các giải thưởng gồm: Tác giả xuất sắc; Đạo diễn xuất sắc; Nhạc sĩ xuất sắc và Họa sĩ xuất sắc.

Giải Đồng hạng mục diễn viên trao cho 19 cá nhân

CNTBD